کد مطلب:38179 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چرا حضرت علي(ع) دخترش (ام كلثوم) را به عقد عمر در آورد؟ ميگويند مصلحت بود. چه مصلحتي بود كه حضرت سكوت كرد؟ اگر آن روز حضرت، عمر را به قتل ميرساند، چند سال بعد مصايل كربلا بر سر امام حسين(ع) نميآمد؟

در خصوص ازدواج يا عدم، ازدواج ام كلثوم با عمر در چند محور بايد بحث شود:

يكم:آيا علي (ع) دختري به نام ام كلثوم داشت؟ برخي عقيده دارند ام كلثوم همان زينب (س) است كه در كربلا حضور داشت. (1) برخي عقيده دارند ام كلثوم از ام سعيد يا ام سعد متولد شده است. (2)

صاحب اعيان الشيعه از طرفداران اين ديدگاه است. (3) و شيخ مفيد نيز عقيده دارد كه حضرت علي(ع) دختري به نام ام كلثوم داشته است. (4)

دوم: در ازدواج و عدم ازدواج دختر علي (ع) با عمر اختلاف است. برخي عقيده دارند با عمر ازدواج نكرد.(5) و برخي عقيده دارند ازدواج صورت گرفته است. (6)

سوم: علل ازدواج ام كلثوم با عمر، بر فرض پذيرش اين كه امام علي(ع) دختري به نام ام كلثوم - غير از زينب - داشته و بر فرض ازدواج او، بايد ديد چرا حضرت دخترش را به عقد كسي در آورد كه با هم اختلاف شديد داشتند. بي ترديد ازدواج ام كلثوم مانند ازدواجهاي معمولي بر اساس رضايت اعضاي خانواده به وجود نيامده است. از اين رو برخي عقيده دارند ازدواج ام كلثوم با عمر به خاطر تهديدهايي بوده كه از سوي عمر صورت گرفته است.

عمر، ابن عباس را مأموريت داد دختر علي (ع) را خواستگاري نموده و در صورت عدم موافقت، امام علي(ع) را متهم به دزدي نموده و عليه او حكم ناحق صادر كند. متأسفانه در آن مقطع زماني كه قدرت در اختيار عمر بود و امام علي(ع) در اوج مظلوميت قرار داشت ،امام مجبور شد به چنين ازدواجي تن دهد كه ازدواجي كه متنني بر تقيه و اجبار بود.

در اين باره ديدگاه برخي از بزرگان را ميآوريم:

مرحوم محدث قمي (ره) در اين باره گويد: اصحاب، معتقدند كه علي (ع) بعد از دفاع بسيار و امتناع شديد و عذر خواستن به صورتهاي گوناگون مانند اين كه او كودك است و من او را براي برادر زادهام مهيا كردهام چون با تهديد عمر مواجه شد كه عليه حضرت اقامه شهود كرده (به تهمت دزدي) دستش را قطع خواهد كرد، به ناچار امر دختر را به عباس واگذار كرد و او وي را به عقد عمر در آورد.

شيخ مفيد (ره) ميگويد: خبر وارد شده در تزويج ام كلثوم ثابت نيست زيرا طريق آن از زبير است كه موثق نيست و به خاطر دشتمني با علي (ع) در آن چه ذكر كرده مورد اتهام است. (7)

علامه مجلسي (ره) بعد از نقل سخنان مفيد انكار قضيه را با توجه به اخبار وارده عجيب دانسته و مينويسد: اين ازدواج بر اساس تقيه و ناچاري صورت گرفته است. (8)

وانگهي با توجه به توصيههاي پيغمبر و فرهنگ اسلامي آن روز كه سياه پوست دختر سفيد پوست را ميگيرد و ندادن دختر به منزله سرپيچي از سنت پيامبر است، عليه امام علي جو سازي ميشود. امتحان الهي هم در كار بود.

قتل عمر توسط امام علي(ع) نه امكانپذير بود و نه معقول، زيرا بعد از تشكيل سقيفه تمام قدرت در اختيار حكومت بود و حتي برخي از مردم از امام حمايت نميكردند. علي (ع) با فاطمه(س) به دفاع از حق بر خواسته، از مردم خواست ولايت را به امام برگردانند، ولي آنان حمايت نكردند. (9) در چنين فضايي كه قدرت در اختيار عمر بود و امام علي(ع) از پشتوانه مردمي برخوردار نبود، چگونه ميتوانست عمر را به قتل برساند؟

از سوي ديگر براي امام قتل عمر جايز نبود، زيرا قتل يك انسان بايد بر اساس شرايطي باشد وانگهي كشتن عمر پيامدهاي منفي در پي داشت و بحران جامعه اسلامي را افزايش مر داد و مردم اين پرسش رإ؛ مطرح ميكردند كه چرا علي(ع) خليفه مسلمانان را به قتل رساند؟ همان گونه كه در زمان عثمان بدون آن كه حضرت در قتل عثمان نقش داشته باشد، امام را به قتل او متهم نموده و زمينههاي جنگ جمل و صفين را فراهم كردند. مگر سردمداران جنگ جمل قتل عثمان را بهانه جنگ عليه امام نكردند؟

اين واقعيت را بايد پذيرفت كه انحراف از مسير امامت و كنار گذاشتن امام علي(ع) از صحنه سياست، پيامدهاي منفي در پي داشت. اگر سقيفه شكل نميگرفت و حق امام را غصب نميكردند، نه جامعه اسلامي دچار بحران ميشد و نه حادثه عاشورا به وجود ميآمد.

كانكه طرح بيعت شورا فكند

خود همان جا طرح عاشورا فكند

چرخ در يثرب رها كرد از كمان

تير كاندر نينوا شد بر نشان (10)

شكلگيري حادثه عاشورا گر چه ريشه در سقيفه دارد، ولي با قتل عمر از بين نميرفت.

سكوت 25 ساله امام در برابر خلفا نيز بر اساس مصالح عمومي بود، زيرا بعد از رحلت پيامبر (ص) جامعه اسلامي دچار بحران شد و برخي از مردم مرتد شده و مسلمانان اختلاف نمودندو دين اسلام در خطر افتاد؛ از اين رو علي(ع) از سكوت خود به عنوان سكوت تلخ ياد نموده(11) و علت سكوت خويش را حفظ دين و وحدت اسلامي ياد نمود: به خدا قسم اگر بيم وقوع تفرقه ميان مسلمانان و بازگشت كفر و تباهي دين نبود رفتار ما با آنان (خلفا) طور ديگر بود.(12)

سكوت امام در برابر خلفا نه به معناي تأييد نمودن خلفا بود و نه ترس از مرگ، زيرا حضرت بارها به دفاع از حق برخاسته، آنان را شايسته رهبري نميدانست. در خصوص عدم ترس از مرگ فرمود: به خدا سوگند كه پسر ابوطالب مرگ را بيش از پستان مادر براي طفل دوست ميدارد.(13)

سكوت حضرت به منظور رعايت مصالح جهان اسلام بود؛ مصلحتي كه شديداً رعايت آن لازم بود.



پاورقيها:

1 - علي اكبر دهخدا، لغت نامه، واژه ام كلثوم.

2 - مصطفي دشتي، معارف و معاريف، ج 2، ص 438.

3 - اعيان الشيعه، ج 2، ص 12.

4 - ارشاد مفيد، ص 355.

5 - مصطفي دشتي، همان.

6 - محسن عاملي، پيشين.

7 - سفينه البحار، ج 6، ص 385.

8 - بحار الانوار، ج 42، ص 109.

9 - الامامة و السياسة دينوري، ص 16 - 18.

10 - نيّر تبريزي، ديوان آتشكده، ص 59، به نقل از جواد محدثي، فرهنگ عاشورا، ص 289.

11 - مرتضي مطهري، سيري در نهج البلاغه، ص 178، نهج البلاغه فيض، ص 37، خطبه 3.

12 - سير در نهج البلاغه، ص 179، 180.

13 - نهج البلاغه فيض الاسلام، ص 48، خطبه 5





تلفن مستقيم: 7743183 و 7734530 و 94 - 7743189 داخلي 02